Theo đó, các nhà sản xuất, nhập khẩu pin, ắc quy, dầu nhớt, săm lốp và bao bì (thương phẩm) sẽ phải có trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì do mình sản xuất, nhập khẩu sau khi người tiêu dùng thải bỏ.
Sau ba năm kể từ thời điểm Luật Bảo vệ môi trường 2020 được Quốc hội thông qua, cơ quan quản lý, nhà sản xuất, nhập khẩu cũng như các nhà tái chế đã có cuộc “chạy đua với thời gian” để thực thi quy định EPR. Cơ quan quản lý đã khẩn trương hoàn thành các quy định, thiết chế liên quan để thực hiện EPR như thành lập Hội đồng EPR quốc gia, Văn phòng Hội đồng EPR quốc gia, trình Thủ tướng Chính phủ định mức chi phí tái chế sản phẩm, bao bì (gọi tắt là Fs), xây dựng Quy chế quản lý, sử dụng tiền đóng góp của nhà sản xuất, nhập khẩu để hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải, xây dựng Cổng thông tin EPR quốc gia.v.v..
Đại diện Vụ Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, hiện đã cơ bản hoàn thành các điều kiện cần thiết để thực thi EPR vào đầu năm tới. Bộ đã xây dựng hệ thống đăng ký, kê khai, báo cáo trực tuyến; từ hệ thống này, các nhà sản xuất, nhập khẩu sẽ thực hiện đăng ký, kê khai, báo cáo trên Cổng thông tin điện tử EPR quốc gia mà không phải gửi bản giấy về Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Để có kết quả này, ba năm qua đã có hàng chục cuộc hội thảo đối thoại, tham vấn, lấy ý kiến của các nhà sản xuất, nhà tái chế, nhà quản lý, giới khoa học cũng như rất nhiều các hội thảo phổ biến, tập huấn cho các nhà sản xuất, nhập khẩu, nhà tái chế được tổ chức ở cả ba miền Bắc – Trung – Nam.
“Tất cả các ý kiến của những đơn vị liên quan đều được chúng tôi tiếp thu nghiên cứu kỹ lưỡng với tinh thần cầu thị, lắng nghe quan điểm của các bên kể cả những sự chưa thống nhất”, đại diện Vụ Pháp chế cho biết, Định mức chi phí tái chế (Fs) là vấn đề nhận được nhiều ý kiến nhất đã được trình Thủ tướng Chính phủ trên tinh thần đảm bảo hài hoà lợi ích giữa các bên nhà sản xuất, nhập khẩu, nhà tái chế và lợi ích của cộng đồng trên quan điểm phát triển kinh tế tuần hoàn.
Về phần mình, các nhà sản xuất, nhập khẩu cũng đã có những bước tiến quan trọng để thực hiện EPR. Đơn cử, năm 2021, đánh dấu lần đầu tiên 9 doanh nghiệp lớn có sự cạnh tranh trên thị trường, thậm chí là đối thủ của nhau là TH Group với thương hiệu TH True milk, Coca-Cola Việt Nam, Friesland Campina Việt Nam, La Vie, Nestle, Nutifood, Suntory PepsiCo Việt Nam, Tetra Pak và Universal Robina Corporation đã ngồi lại cùng nhau để thành lập Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (gọi tắt là PRO Việt Nam) với sứ mệnh phát triển một hệ sinh thái thu gom, tái chế bao bì trong nước đủ mạnh, giúp tăng tỉ lệ tái chế và giảm thiểu tỷ lệ bao bì thải ra môi trường.
“Trong hơn hai năm qua, PRO Vietnam đã đẩy mạnh hỗ trợ các hoạt động trên các lĩnh vực gồm nâng cao nhận thức người tiêu dùng về tái chế và phân loại rác, làm vững mạnh hệ sinh thái thu gom bao bì sẵn có. Chúng tôi cũng hỗ trợ các chương trình tái chế của nhà máy xử lý và các nhà máy sản xuất nguyên liệu tái chế”, đại diện PRO Việt Nam cho biết.
Không chỉ dừng lại ở nỗ lực chung của PRO Việt Nam, các thành viên của tổ chức này cũng rất tích cực hưởng ứng và chủ động ký kết hợp tác với các nhà tái chế để cam kết hướng tới mục tiêu chung là phát triển bền vững. Có thể kể đến như Công ty TNHH Nước Giải Khát Suntory PepsiCo Việt Nam (Suntory PepsiCo) và Công ty Cổ phần Nhựa Tái chế DUYTAN (DUYTAN Recycling) ký hợp biên bản hợp tác chiến lược về việc cung cấp nhựa tái sinh để sản xuất bao bì các sản phẩm của Suntory PepsiCo giai đoạn năm 2022 – 2026.
Tiếp theo đó, tháng 10 vừa qua, Công ty TNHH La Vie (La Vie), thành viên của Tập đoàn Nestlé đã tổ chức lễ ký biên bản ghi nhớ chương trình hợp tác thu gom và tái chế nhựa với DUYTAN Recycling. Theo chiến lược 5 năm, La Vie và DUYTAN Recycling thực hiện mục tiêu thu gom và tái chế 11.000 tấn rác thải nhựa, áp dụng cho các sản phẩm chai La Vie dung tích nhỏ đến sản phẩm dung tích 19L.
Những ngày giữa tháng 11/2023 cũng chứng kiến nỗ lực của FrieslandCampina Việt Nam (một thành viên của PRO Việt Nam) khi công ty này đã ký Thỏa thuận hợp tác chiến lược với Công ty giấy Đồng Tiến Bình Dương và Công ty cơ khí xây dựng Trường Thịnh nhằm mục tiêu nâng cao năng lực thu gom và tái chế bao bì.
Hay Công ty TNHH Quốc tế Unilever Việt Nam (Unilever Việt Nam) cho biết cũng đang tích cực cộng tác cùng các nhà thu gom như Công ty Cổ phần VietCycle (VietCycle), nhà tái chế như DUYTAN Recycling để thúc đẩy tuần hoàn nhựa, vốn là cơ chế chuẩn bị cho việc thực hiện quy định EPR. Cùng với đó, công ty này đang nghiên cứu cải tiến thiết kế bao bì nhằm đưa khả năng tái chế lên trên tỷ lệ 63% hiện tại. Đại diện Unilever Việt Nam thông tin hiện công ty này đã giảm được 52% nhựa nguyên sinh và sử dụng nhựa PCR trong sản xuất. Thu gom và xử lý nhựa nhiều hơn số nhựa chúng tôi bán ra. Hiện đã có hơn 25.000 tấn nhựa được thu gom và tái chế.
Bên cạnh việc các nhà tái chế như DUYTAN Recycling, Đồng Tiến, Trường Thịnh ký kết hợp tác với các nhà sản xuất, nhập khẩu để thực thi EPR thì một số nhà tái chế trong nước đã bắt tay hợp tác với các nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực tái chế đón đầu cơ hội từ EPR. Điển hình như Công ty Vietcycle hồi tháng 3/2023 cùng với tập đoàn ALBA Châu Á đã ký kết hợp tác xây dựng nhà máy tái chế với tổng vốn đầu tư ước tính lên đến 50 triệu USD và công suất lên đến 48.000 tấn/ năm. Nhà máy tái chế này sẽ sử dụng công nghệ tiên tiến từ Đức, tái chế ra nhựa rPET đạt chuẩn quốc tế. Đây là nhà máy nhựa tái chế lớn nhất và cũng là nhà máy tái chế ra sản phẩm nhựa có thể sử dụng dựng thực phẩm đầu tiên tại miền Bắc.
Tiến sĩ Axel Schweitzer, Chủ tịch Tập đoàn ALBA Châu Á cho rằng, dự án là một bước tiến lớn để thực hiện mục tiêu góp phần xây dựng thế giới không rác thải với cách tiếp cận toàn diện và sử dụng số hoá. “Đây sẽ là sự kết hợp lý tưởng giữa chuyên môn quản lý chất thải và tái chế nhựa toàn cầu của Tập đoàn ALBA Châu Á và kiến thức của VietCycle về mạng lưới nhựa địa phương”, ông Axel Schweitzer nói và kỳ vọng dự án sẽ đóng góp vào các giải pháp cấp thiết cho vấn đề rác thải nhựa đang gia tăng ở Việt Nam.
Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) là cách tiếp cận của chính sách môi trường phổ biến trên thế giới và được đánh giá là công cụ rất hiệu quả trong quản lý rác thải. EPR được xem là động lực để thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn, đã được thực hành ở nhiều quốc gia châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kông và đem lại nhiều kết quả tích cực. Năm 2024 là năm đầu tiên thực hiện EPR tại Việt Nam và hi vọng EPR sẽ cho chúng ta thấy sự khởi đầu tích cực, chuyển mình mạnh mẽ trong tiến trình thúc đẩy kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam.
Mị Dung
